Terugblik 2016

De vierde editie van het festival Explore the North werd afgesloten met een kolkende, stuiterende massa bij het optreden van de Egyptische electro-chaabi band Islam Chipsy. Het was de ontlading van een twee dagen lange, aandachtige ontdekkingsreis door de binnenstad van Leeuwarden. Ruim 1500 explorers bezochten de vele concerten, voordrachten en performances in zalen soms niet groter dan een huiskamer tot de grote zaal van festivalcentrum Neushoorn. Met deze succesvolle editie zet Explore the North een belangrijke stap in de ontwikkeling van een jaarlijks, breed, vernieuwend kunstenfestival in Leeuwarden. Een festival dat ook in 2017, het Culturele Hoofdstad jaar 2018 én daarna het licht over de stad doet schijnen in de donkere wintermaanden.

Explore the North gebruikt de prachtige binnenstad van Leeuwarden als hoofdrolspeler voor een festival vol muziek, literatuur, verhalen en andere kunstvormen. Deels lokaal, deels internationaal, het liefst een combinatie van beide. Daarbij is van alle windstreken het noorden favoriet, niet in de laatste plaats omdat het festival een blik werpt op onze eigen omgeving. Explore the North laat mensen anders kijken naar de wereld en de wereld om zich heen en laat grenzen vervagen. Dit werd ook opgemerkt door de vele media die erg mooie, diepgravende verhalen over het festival schreven.

Spanning, kleur en diepgang
Al bij het openingsconcert van de Belgische Chantal Acda zagen we dat het wel eens een erg geslaagd festival zou kunnen worden. Acda had in Leeuwarden een week samengewerkt met een door Explore the North speciaal voor de gelegenheid samengesteld mannenkoor om haar prachtige liedjes en soundscapes nog meer klankkleur te geven. In de sfeervolle Westerkerk zag het publiek hoe een begiftigd songwriter, twee waanzinnig goede musici en zes Friese mannen elkaar ontmoetten op het podium. Juist door het nieuwe, het onwennige en het imperfecte en schurende van de samenwerking kreeg deze show iets magisch. En dat schurende is wat deze vierde editie van het festival veel spanning, kleur en diepgang gaf.

Ook prettig schurend was het project Ziekenhuisproza, een van de hoogtepunten van het festival. Vier jonge schrijvers gingen voorafgaand aan het festival in gesprek met vier medewerkers van het Medisch Centrum Leeuwarden (MCL). De schrijvers gingen met hun opgedane kennis aan de slag en maakten daarvan vier fictieve verhalen en gedichten. Deze verhalen werden vervolgens voorgedragen door de medewerkers van het MCL in de uitzonderlijke setting van biljartzaal van de Friesche Club. Met de biljartkeus op de achtergrond droegen de relatief onervaren medici de soms zeer heftige en ontroerende verhalen voor. De grenzen van fictie en werkelijkheid vervaagden daarbij voor de tweede keer, waardoor het publiek op het verkeerde been werd gezet. Proza als podiumkunst.

Zwerven door de stad
Het festival speelde zich af op vele locaties in de binnenstad van Leeuwarden. Voor wie de ontdekkingstocht in het hoofdprogramma niet ver genoeg ging, waren er de expedities. Honderden mensen zwierven in kleine groepjes door de stad tijdens de historische Elfstegentocht en zagen tijdens de culturele expedities grote namen als Gert Vlok Nel of A.L. Snijders onversterkt optreden op kleine verborgen plekjes. Ook ging er een tour langs een aantal restaurants voor het project Wie is de Chinees?. Drie jonge schrijvers bivakkeerden voorafgaand bij restaurants Kota Radja, El Toro en Dunya Döner en leerden daarbij de ondernemers kennen. Daarover schreven zij een verhaal dat zij onder andere voordroegen in de restaurants zelf, soms onder toezicht van ontroerde restauranthouders.

Opbaringen en hoogtepunten
Natuurlijk stonden er ook grotere namen op het affiche. Schrijver en televisiemaker Arjen Lubach bracht veel inzichten en hilariteit met zijn verhaal over zes belangrijke openbaringen in zijn leven. De Vlaamse schrijver Dimitri Verhulst ging prachtig de diepte in tijdens zijn gesprek met Anton Dautzenberg en Marleen Nagtegaal. Gabriel Rios betoverde de volle grote zaal van Neushoorn met zijn mooie songs die door een klein ensemble opnieuw werden verpakt. De Zuid-Afrikaanse schrijver en songwriter Gert Vlok Nel wist bezoekers tot tranen toe te ontroeren met zijn zachte stem in een concert en een voordracht.

Nog meer hoogtepunten? Jazeker! Wat te denken van het Nederlandse debuut van de mysterieuze Duitse pianist Lambert, die een opmerkelijk optreden gaf in de Westerkerk en daarbij tussen de stemmige pianonummers door hilarische verhalen vertelde. Het Noord Nederlands Orkest speelde in een bijzondere opstelling het muziekstuk In C van Terry Riley in opnieuw de Westerkerk, alwaar ook Adrian Crowley laat op de avond een juweel van een optreden gaf samen met het Ierse Crash Ensemble. Maar vergeet ook niet de stoïcijnse experimentele muziek van het Japanse Goat of de drones van het Finse
K-X-P.

Friese gardes
Ook de Friese nieuwe garde en oude gardes waren vertegenwoordigd. Meindert Talma was een hit met zijn voorstelling over dammer Jannes van der Wal. De twee collectieven Heksenhamer en Tsjinlûd werden beide geroemd om hun inventieve nieuwe vormen van het werken met Friesche taal, terwijl Nyk de Vries, Willem Schoorstra en Anne Feddema schitterend voordroegen uit eigen werk.

Voorstellingsreeks
Er was ook ruimte voor andere vormen op het festival. Richard Bolhuis maakte een wonderschone installatie in de danszaal van Neushoorn en de dansers van Club Guy & Roni braken samen met Slagwerk Den Haag de tent af in de bizarre setting van het café van de Friesche Club. Vlak voor het festival ging de voorstelling So Happy Together van theatergezelschap Homsk in première. De voorstelling kreeg heel veel lof en onder meer 4**** in de Leeuwarder Courant. Het is voor het eerst dat Explore the North een voorstellingsreeks presenteert gedurende een langere periode. Dit smaakt naar meer.

Wat voorafging…
Ook het spreekbeurtenfestival vond voorafgaand aan het festival plaats in het kader van Explore the North. Ongeveer twintig gewone mensen spraken over hun soms buitengewone interesse in een goed gevulde Haniahof. De zeefdrukkers van [windowlicker] werkten een week in winkelcentrum Zaailand voor hun horizontale zeefdrukproject. Op de woensdag 23 november vond ook voorafgaand aan Explore the North een pitch plaats voor maker uit de popcultuur, naar aanleiding van een open call die eerder dit jaar door ons en productiehuis De Popfabryk werd uitgeschreven. Wij kregen meer dan twintig plannen binnen voor interessante projecten, waarvan wij er vijf selecteerden voor een pitch. In een bijzonder betekenisvolle middag gingen we gezamenlijk met de makers in gesprek. Uiteindelijk praten Explore the North en De Popfabryk verder met Meindert Talma en Klaske Oenema over hun plannen en mogelijke uitvoering tijdens Explore the North 2017.

Al die activiteiten buiten de piek van het festivalweekend passen bij ons idee dat Explore the North veel meer kan bereiken door ook door het jaar heen een rol te spelen in het culturele veld van het noorden. Mede daarom – zo werd tijdens het festival bekend – zijn wij gevraagd presenterend partner te worden in het grote taalproject Lân Fan Taal in 2017 en 2018.

Terug van weggeweest
Explore the North was dit jaar terug van weggeweest. Vanwege een gebrek aan lokale financiering kon het festival vorig jaar niet plaatsvinden. Gelukkig heeft Explore the North nu vooruitzichten op edities in de komende jaren, want zo’n festival heeft tijd en structuur nodig om zich zowel artistiek als qua publieksopbouw te ontwikkelen. Deze editie – en de reacties daarop – heeft ons ontzettend veel vertrouwen gegeven voor de komende jaren. Ookal hebben we zelf natuurlijk vele verbeterpunten, en dat hoort ook zo! De 5e editie van Explore the North vindt plaats op 24 en 25 november 2017 (en zeer waarschijnlijk ook in de dagen daaromheen).